پیوستن کشورهای مهم خاورمیانه به «بریکس» نشانه چیست؟

کشورهای «بریکس» در آغاز سال 2024 به توسعه‌ای تاریخی دست یافتند که در این میان پیوستن چهار کشور خاورمیانه یعنی ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر توجه فراوانی را به خود جلب کردند.

علاوه بر این، الجزایر، کویت، بحرین، مغرب، سوریه، فلسطین، تونس، سودان، ترکیه و دیگر کشورها هم تمایل خود را برای پیوستن به بریکس ابراز داشته‌اند. این ابراز تمایل جمعی کشورهای خاورمیانه نه فقط یک نقطه عطف مهم در توسعه سازوکار بریکس به حساب می‌آید بلکه دارای تاثیری مثبت بر این منطقه و کل جهان نیز هست.

انتخاب کشورهای خاورمیانه برای پیوستن به بریکس در شرایط شتابان چندقطبی شدن جهانی و منطقه‌ای و تشدید رقابت راهبردی میان قدرت‌های بزرگ، نه فقط نشان دهنده تحولات منطقه است، بلکه از تقویت اعتماد به نفس و خودمختاری راهبردی کشورهای منطقه‌ای به ویژه در چارچوب موازنه قدرت جدید در خاورمیانه حکایت دارد.

این عتماد به نفس از بهبود جایگاه راهبردی جهانی خاورمیانه و قدرت و توانمندی‌های خود این منطقه نشأت می‌گیرد.

خودمختاری راهبردی به طور خاص در تقویت استقلال در سیاست، ترویج تنوع در دیپلماسی، کاهش وابستگی به غرب در امنیت و تاکید بر خودمختاری اصلاحی و تنوع‌بخشی به همکاری خارجی در اقتصاد تجلی یافته است.

ظهور فزاینده «جنوب جهانی» که توسط کشورهای بریکس نمایندگی می‌شود، نیازهای راهبردی کشورهای خاورمیانه را برآورده می‌کند. کشورهای بریکس از قرن بیست و یکم، به شکلی روزافزون به شرکای اصلی تجاری و شرکای کلیدی انرژی کشورهای خاورمیانه تبدیل شده‌اند.

چین به طور خاص به بزرگترین شریک تجاری کشورهای خاورمیانه مبدل شده است. حجم تجاری دوجانبه میان چین و کشورهای دوجانبه در سال 2022 به 507.152 میلیارد دلار رسید و نرخ رشد میانگین سالانه آن طی پنج سال گذشته عدد حدود 15 درصد را به ثبت رساند.

تجارت هند با کشورهای «شورای همکاری خلیج فارس» (GCC) همچنان رو به افزایش است. تجارت هند در سال 2022/2021 با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به 154.66 میلیارد دلار رسید و نرخ رشد میانگین سالانه آن طی پنج سال گذشته 10.57 درصد بود.

بالعکس، حجم تجاری میان ایالات متحده آمریکا و کشورهای خاورمیانه در سال 2022 فقط 212 میلیارد دلار بود. چین و هند نیز جایگزین غرب به عنوان مهمترین مقصد صادرات نفت خام کشورهای خاورمیانه شده‌اند. روسیه تحت سازوکار همکاری «اوپک پلاس» به یک شریک راهبردی اوپک تبدیل شده که تحت تسلط کشورهای خاورمیانه‌ای قرار دارد.