ضرورت لغو سیاست «بازدارندگی گسترده» و توجه عمیق به طرح چین
میتوان دریافت که سیاستهای «اشتراک هستهای» و «بازدارندگی گسترده» ماهیت یکسانی دارند، یعنی آمریکا متحدان خود را تحت «چتر حفاظتی هستهای» خود قرار میدهد. طبق این دو سیاست، آمریکا سلاح هستهای را در پنج کشور غیرهستهای عضو ناتو مانند بلژیک، آلمان، ایتالیا، هلند و ترکیه مستقر کرده و کشورهای اروپای شرقی و ژاپن و کره جنوبی را نیز تحت پوشش قدرت بازدارندگی هستهای خود قرار داده است.
این دو سیاست مکمل یکدیگر هستند و تقریباً به آمریکا این توانایی را میدهند که هر زمان که بخواهد، نیروهای هستهای را در اراضی متحدان خود مستقر کند. این در حالیست که اگرچه ایالات متحده و متحدانش این اقدامات را تدافعی میخوانند اما در واقع تحریک آمیز بودهاند.
این سیاستهای آمریکا کاملاً مغایر با روحیه منع گسترش سلاحهای هستهای است و برای ثبات راهبردی و صلح و امنیت منطقه مفید نیست. در واقع این گونه نیست که هیچ راهی برای تحقق هدف خلع سلاح هستهای وجود نداشته باشد. چین بسیار زود راه حلی برای آن ارائه داده است.
چین زمانی که نخستین بمب اتمی خود را در 16 اکتبر 1964 منفجر کرد، اعلام کرد که در هیچ زمان و تحت هیچ شرایطی به طور پیشدستانه از سلاح هستهای استفاده نخواهد کرد. بعدها نیز این کشور متعهد شد که از سلاحهای هستهای علیه کشورهای فاقد سلاح هستهای و مناطق عاری از سلاح هستهای استفاده یا تهدید به استفاده از آن نخواهد کرد.
چین در دومین نشست کمیته مقدماتی کنفرانس بازنگری سال 2026 طرفهای معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای که اوایل مرداد ماه امسال در ژنو برگزار شد، ابتکار «عدم استفاده پیشدستانه از سلاحهای هستهای» را مطرح کرده و خواستار آن شد که پنج کشور دارای تسلیحات هستهای که در معاهده منع تکثیر سلاح هستهای عضویت دارند، یعنی آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه و چین مذاکرات برای انعقاد «پیمان عدم استفاده پیشدستانه از سلاحهای هستهای علیه طرف مقابل» را آغاز کنند یا درباره آن بیانیهای سیاسی صادر کنند. نماینده این اقدام را برای اجتناب از رقابت تسلیحاتی هستهای، کاهش خطرات استراتژیک و ارتقای ثبات استراتژیک جهان بسیار مهم دانست.
تلاشهای چین به نتایجی مثبت رسیده است. در سپتامبر 1994، چین و روسیه توافق کردند که از سلاحهای هستهای علیه یکدیگر استفاده نکنند یا یکدیگر را با سلاحهای هستهای راهبردی هدف قرار ندهند. همچنین در سال 1999، چین و ایالات متحده تصمیم خود را مبنی بر عدم هدف قرار دادن یکدیگر با تسلیحات هستهای اعلام کردند.
با این حال، با توجه به تلاشهای مداوم آمریکا برای پیشبرد سیاستهای «اشتراک هستهای» و «بازدارندگی گسترده»، اثربخشی تلاشهای چین در سطح بینالمللی برای تحقق خلع سلاح هستهای احتمالا به شدت کاهش مییابد.